DNS Nedir ve Nasıl Çalışır?

DNS, internet kullanıcılarının tarayıcılarına yazdıkları alan adlarını (ör: www.google.com), bu alan adlarının karşılık geldiği IP adreslerine çevirir. Böylece kullanıcılar, web sitelerine veya diğer internet servislerine erişmek için sadece kolay hatırlanabilen alan adlarını kullanabilirler. DNS, dünya genelinde birçok farklı sunucu ağından oluşan bir yapıya sahiptir ve internet kullanıcılarının erişimine açık olan bir hizmettir.

▬ DNS tarihi, İnternet'in tarihine paralel olarak gelişen ve büyüyen bir konudur. İlk başta, internet üzerindeki bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurması için IP adresleri kullanıldı. Ancak IP adresleri, insanların hatırlaması ve yazması zorluğu nedeniyle kullanımı zordu. Bu nedenle, daha anlaşılır ve hatırlanması kolay bir sistem gerekiyordu.

▬ DNS, ilk olarak 1983 yılında Paul Mockapetris ve Jon Postel tarafından tanıtıldı ve bugün hala kullanılmaktadır. İlk olarak ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) için geliştirildi ve daha sonra genişleyerek tüm internete yayıldı. Bu erken DNS sistemi, birkaç önceden tanımlanmış bilgisayar adını (HOSTS.TXT adlı bir dosya kullanarak) IP adreslerine çevirmek için kullanılan basit bir yöntemdi.

▬ İlk DNS sürümü, sadece basit bir dizi veritabanı dosyasından oluşuyordu ve bu dosyalar manuel olarak güncelleniyordu. Ancak bu yöntem, büyüyen internetin ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli değildi ve daha karmaşık bir sistem gerektiriyordu.

▬ Daha sonra, 1987'de, DNS'nin ikinci versiyonu tanıtıldı ve bu versiyon, çok düzeyli bir hiyerarşiye dayalı DNS sistemi olarak biliniyordu. Bu versiyon, alan adlarını IP adreslerine dönüştürmek için kullanılan modern DNS protokolünün temelini oluşturdu. Daha sonra, DNS veritabanı, dağıtık bir hiyerarşik yapıya sahip olan DNS sunucuları tarafından yönetilmeye başlandı. Bu sayede, DNS sorguları hızlandı ve daha güvenli hale geldi.

▬ Günümüzde, DNS, internetin en önemli bileşenlerinden biri olarak kabul edilmektedir ve tüm dünyadaki internet kullanıcılarının çoğu, DNS hizmetlerine güvenmektedir. DNS hizmetleri, dünya çapında birçok şirket ve kuruluş tarafından sağlanmakta ve sürekli olarak geliştirilmektedir.

DNS'in çalışma prensibi aşağıdaki 7 adımı içerir:

Bir kullanıcı bir web sitesine veya bir kaynağa erişmek istediğinde, tarayıcı öncelikle DNS sunucusuna alan adını (örneğin example.com) sormak üzere bir istek gönderir.

DNS sunucusu, istemci tarafından gönderilen alan adını içeren DNS sorgusunu alır. Bu sorgu, alan adının IP adresine çözülmesini isteyen bir talep içerir.

DNS sunucusu, önbelleğinde (cache) alan adının IP adresini tutup tutmadığını kontrol eder. Eğer IP adresi önbellekte bulunuyorsa, DNS sunucusu doğrudan bu adresi yanıt olarak gönderir ve işlem tamamlanır. Bu, daha hızlı bir yanıt almayı sağlar.

Eğer IP adresi önbellekte bulunmuyorsa, DNS sunucusu kök DNS sunucularından birine sorgu gönderir. Kök DNS sunucuları, tüm DNS hiyerarşisinin en üstünde bulunan sunuculardır ve DNS sorgularını yönlendirir. Kök DNS sunucusu, alan adının hangi üst seviye alan adı sunucusuna (Top Level Domain - TLD) yönlendirileceğini belirtir.

DNS sunucusu, kök DNS sunucusunun verdiği bilgilere göre ilgili üst seviye alan adı sunucusuna sorgu gönderir. Üst seviye alan adı sunucusu, alan adının ikinci seviye alan adı sunucusuna (Second Level Domain - SLD) yönlendirilmesi gerektiğini belirtir.

DNS sunucusu, ikinci seviye alan adı sunucusuna sorgu gönderir. İkinci seviye alan adı sunucusu, alan adının IP adresini tutan sunucuya yönlendirme yapar.

Son adımda, DNS sunucusu IP adresini alan adına çözümleyerek istemciye geri gönderir. İstemci, aldığı IP adresi üzerinden iletişim kurmak istediği kaynağa erişebilir.

İnternet kullanıcılarının yazdıkları alan adlarını IP adreslerine dönüştürmek için kullanılan DNS sisteminin çalışma sistemini birnc.com.tr örneği üzerinden aşağıda inceleyebilirsiniz.

1- Bir kullanıcı, tarayıcısına erişmek istediği web sitesinin alan adını yazar. Örneğin, www.birnc.com.tr diyelim.
2- Tarayıcı, kullanıcının girdiği alan adını çözmek için DNS sunucusuna sorgu gönderir. DNS sorgusu, alan adının karşılık geldiği IP adresini bulmak için gönderilir. Bilgisayardaki hosts.txt dosyasını kontrol eder. Doğru IP adresi orada değil ise, ISS’nizin yerel DNS sunucusuyla bağlantı kuracaktır. Tarayıcı, IP adresini İnternet bağlantı ayarlarında bulur.
3- DNS sunucusu, aldığı sorguyu çözmek için önce yerel önbelleğini kontrol eder. Eğer sorgulanmış alan adı yerel önbellekte varsa, sunucu IP adresini hemen döndürür. Yerel DNS sunucusu, gerekli IP adresini kişisel olarak bilmez, ancak diğer DNS sunucularıyla bilgi alışverişinde bulunabilir. Tarayıcı bir yanıt beklerken, yerel DNS sunucusu dünyanın ana sunucuları olan kök DNS sunucuları ile bağlantı kurar ve birnc.com.tr için bir IP adresi ister. Kök DNS sunucusu, bu etki alanının IP adresini bilmez, ancak .com.tr bölgesindeki tüm etki alanlarından sorumlu olan DNS sunucularının IP adreslerini bilir.
4- Eğer yerel önbellekte alan adı yoksa, DNS sunucusu, tüm DNS ağındaki ilgili sunucuları sırayla sorgular. Bu sorgular, en üst seviye DNS sunucusundan başlayarak, istenen alan adının kayıtlarını içeren DNS sunucusuna kadar devam eder.
5- İlgili DNS sunucusu, alan adının karşılık geldiği IP adresini içeren kayıtları içerir ve bu bilgi DNS sunucusuna geri döner.
6- DNS sunucusu, IP adresini tarayıcıya gönderir ve tarayıcı, IP adresini kullanarak birnc.com.tr web sitesine erişir.

Bu süreç, oldukça hızlı ve otomatik olarak gerçekleşir ve internet kullanıcıları genellikle bu sürecin farkında değillerdir.

DNS sunucusu, DNS (Domain Name System) protokolüne uygun olarak çalışan ve internet kullanıcılarının kolay hatırlanabilir alan adlarını IP adreslerine çeviren bir sistemdir. Çeşitli online kaynaklardan alan adı kayıtlarını içeren bir veritabanına sahiptir. Bu kayıtlar, alan adı ve IP adresi gibi önemli parametrik bilgileri içerir. Bir kullanıcı, tarayıcısına erişmek istediği web sitesinin alan adını girerken, DNS sunucusu bu kayıtlar arasından ilgili IP adresini bulur ve tarayıcıya geri döndürür.

DNS sunucuları genellikle bir hiyerarşik yapıda örgütlenmektedirler. İlk seviye DNS sunucuları, internetin en üst seviyesindeki alan adlarını yönetirken, alt seviye DNS sunucuları, daha spesifik alan adlarına hizmet etmektedir. Bu hiyerarşik yapı sayesinde, bir DNS sorgusu hızlı bir şekilde cevaplanabilir ve kullanıcıların web sitelerine hızlı ve güvenilir bir şekilde erişmeleri sağlanabilir. Genellikle DNS Sunucuları, ISP'ler (Internet Service Provider), büyük şirketler veya devlet kurumları tarafından sağlanır. Bazı özel nedenlerden dolayı örneğin ziyaretçi dataların güvenliği ve spesifik ziyaretçi girişlerinin istenmesi vb. gibi sebeplerden dolayı kendi DNS sunucularını kendileri kuran girişimcilerin olduğunu da söyleyebiliriz. Yani kısacası kullanıcılar da kendi DNS sunucularını kurarak DNS sorgularını daha hızlı ve güvenilir bir şekilde cevaplandırabilirler. (Bu konuyla ilgili teknik desteğe ihtiyacınız var ise Web Tasarım Ajansı birNC ile iletişime geçebilirsiniz.)

Üst düzey DNS sunucusu, DNS hiyerarşik yapısının en üst seviyesinde bulunan sunuculardır. Bu sunucular, internetin en yaygın kullanılan TLD'leri (top-level domain) olan .com, .org, .net, .edu, .gov, .mil ve ülke kodu TLD'leri (.tr, .uk, .fr vb.) yönetirler. Bu sunucular internetin çekirdeğinde yer alır ve DNS hiyerarşisinin en üstünde bulunmaları nedeniyle çok önemlidirler. Genellikle yerel DNS sunucuları veya ISP'ler tarafından kullanılırlar. Yerel DNS sunucuları, DNS sorgularını önce üst düzey DNS sunucularına yönlendirir ve yanıtları önbelleklerine kaydeder. Bu sayede, aynı sorgu tekrar yapıldığında, yanıt daha hızlı bir şekilde verilebilir.

Genel olarak tanımlamak gerekirse üst düzey DNS sunucularını, 2DNS (Domain Name System) protokolü hiyerarşisinde en üst seviyede bulunan sunuculardır' diyebiliriz.

DNS önbellekleme mantığı ile çalışan bir sistemdir. Herhangi bir DNS kaydı ya da nameserver değişikliğinde bu işlemin dünyadaki tüm DNS sunucular üzerinde geçerli olması ve servislerin stabil çalışabilmesi servis sağlayıcılara göre 2-48 saat sürebilir. Türkiye'deki tüm servis sağlayıcılar için bu durum geçerlidir ve alan adı (domain) için herhangi bir güncelleme yaptığınızda bu değişiklik Root sunucularında da anında kaydedilir. Peki bazı durumlarda DNS'lerin oturmasını geciktiren ya da yayılma süresini etkileyen faktörler nelerdir?

TTL terimi, sunucuların DNS kayıt bilgilerini önbelleğe alma süresidir. Örnek: Belli name server kaydı için TTL süresini bir saat olarak ayarladık diyelim. Sunucular, yetkili ad sunucundan gelen güncel bilgileri almadan önce ilgili kayıtları bir saat boyunca saklar. Bu konuda daha kısa süreli TTL ayarlarının yapılmış olması DNS'nin oturma süresini hızlandırabilir belki ama daha kısa bir zaman dilimi örneğin 20 dakika olarak ayarlanması, yetkili ad sunucusuna gönderilen sorguları artırabileceği için bu aşırı yüklenme sunucunun işlem süresini yavaşlatacaktır ve web sitesinin performansınızı etkileyecektir.

ISS'niz (Ör.: Türk Telekom, Süper Online vb. kuruluşlar) web tarama işlemini hızlandırmak ve yayılma süresini yavaşlatan trafiği azaltmak için DNS kayıtlarını önbelleğe alır. Yani DNS sunucusundan yeni veriler almak yerine verileri yerel olarak saklar. Bazı ISS'ler TTL ayarlarını yok sayarak 2-3 günde bir yalnızca önbelleğe aldıkları kayıtları güncellerler. Bu durum yine yapılan DNS değişikliğinin yavaş yayılmasına sebep olmaktadır.

İnternet servis sağlayıcıları kullanıcılara web sitelerinde uygulanan cache mantığı ile daha hızlı bir hizmet sunabilmek için bilgisayar ve modemlerde DNS önbellekleme özelliği kullanmaktadırlar. Bu önbellek sistemi de domainler üzerinde yapılan name server değişikliklerinin yavaş yayılmasına sebep olabilmektedir. Bu gibi bir durum yaşadığınızı düşünüyorsanız modem ve bilgisayarınıza reset atarak sistemlerinizin yeniden başlatılması sorununuzu çözecektir.

Genellikle Türkiye'de bir domainde ad sunucuları değiştirildiğinde değişiklik talebi çok kısa sürede alan adı kayıt kuruluşuna gönderilmektedir. Tüm alan adı kayıt ve servis sağlayıcısı firmalar da NS (name server - ad sunucusu) kayıtlarını kendi kök bölgelerinde yayınlamaktadırlar. Bu kuruluşların bir çoğu hemen güncelleme işlemlerini tamamlarken bazılarının güncellemesi saatler ve günler sürebilmektedir.

Ne olursa olsun DNS güncellemeleri10 dakika içinde başlayarak birkaç saat içinde yayılmaya başlamaktadır. Mekanik bir durum ve yayılma olduğu için ne kayıt ve servis sağlayıcısının yapabileceği bir şey vardır ya da herhangi birisinin! Bu durum tamamen kontrol dışı yayılma olduğu için bir domainin DNS - Name Server değişikliğinin internette tam olarak oturması için 48 saat süre tanımalıyız. 48 saat sonra DNS yayılması tamamlanmamış ise DNS bilgilerinin değiştirilmesi sırasında bir harf yanlışı ya da isim yanlış yazımı vb. gibi bir problem olmuştur diyebiliriz.

DNS kayıtları, alan adını yöneten kuruluşlar veya hizmet sağlayıcılar tarafından yönetilir. Kayıtların yönetimi için aşağıdaki adımlar izlenir:

İlk adım, alan adının yönetildiği yetkili DNS sunucusunu belirlemektir. Bu, genellikle alan adını kaydeden domain registrar veya hosting sağlayıcısı tarafından sağlanır.

İlk adım, alan adının yönetildiği yetkili DNS sunucusunu belirlemektir. Bu, genellikle alan adını kaydeden domain registrar veya hosting sağlayıcısı tarafından sağlanır.

İlk adım, alan adının yönetildiği yetkili DNS sunucusunu belirlemektir. Bu, genellikle alan adını kaydeden domain registrar veya hosting sağlayıcısı tarafından sağlanır.

İlk adım, alan adının yönetildiği yetkili DNS sunucusunu belirlemektir. Bu, genellikle alan adını kaydeden domain registrar veya hosting sağlayıcısı tarafından sağlanır.

İlk adım, alan adının yönetildiği yetkili DNS sunucusunu belirlemektir. Bu, genellikle alan adını kaydeden domain registrar veya hosting sağlayıcısı tarafından sağlanır.

DNS kayıtları, alan adının nasıl çözümleneceği ve ilişkili hizmetlerin nasıl yönlendirileceği gibi bilgileri içeren veri kayıtlarıdır. İşte yaygın olarak kullanılan bazı DNS kayıt türleri:

▬ A (Address) Kaydı: Alan adını IPv4 adresine çözümler. Örneğin, "example.com" alan adı "A" kaydıyla "192.0.2.1" IPv4 adresine çözümlenebilir.
▬ AAAA (IPv6 Address) Kaydı: Alan adını IPv6 adresine çözümler. IPv6, daha yeni bir adresleme sistemidir ve daha uzun adresleri kullanır.
▬ CNAME (Canonical Name) Kaydı: Bir alan adını başka bir alan adına yönlendirir. Örneğin, "www.example.com" alan adı "CNAME" kaydıyla "example.com" alan adına yönlendirilebilir.
▬ MX (Mail Exchanger) Kaydı: Bir alan adına bağlı e-posta sunucusunu belirtir. Bu kayıt, gelen e-postaların doğru sunucuya yönlendirilmesini sağlar.
▬ TXT (Text) Kaydı: Bir alan adıyla ilişkili açıklama, doğrulama veya diğer metin tabanlı bilgileri sağlar. Örneğin, SPF (Sender Policy Framework) doğrulama kayıtları için kullanılabilir.
▬ NS (Name Server) Kaydı: Bir alan adının yetkili DNS sunucularını belirtir. Bu kayıtlar, alan adını yönlendiren DNS sunucularını tanımlar.
▬ PTR (Pointer) Kaydı: IP adresinin alan adına çözümlenmesini sağlar. Genellikle ters DNS çözümlemesinde kullanılır.
▬ SRV (Service) Kaydı: Bir hizmetin belirli bir alan adı üzerinde çalıştığı sunucuları belirtir. Örneğin, VoIP (Voice over IP) hizmetinin sunucularını belirlemek için kullanılabilir.

Bu sadece bazı yaygın DNS kayıt türlerinin örnekleri olup, DNS sistemi daha fazla kayıt türü destekleyebilir. Farklı kayıt türleri, çeşitli amaçlara hizmet eder ve ağ ve hizmet yapılandırmalarında kullanılırlar.

Türkiye'nin en iyi web tasarım firmalarından biri olan birNC olarak bu makalemizde genel olarak "DNS Nedir ve Nasıl Çalışır? başlığını işlemeye ve teknik bilgilerini araştırma yapanlara sunmaya çalıştık. DNS'nin bugünden sonraki gelişimi, internetin hızlı büyümesiyle paralel şekilde devam etmektedir. Günümüzde internetin temel altyapı bileşenlerinden biri olarak kabul edilen DNS'nin bundan sonraki gelişimine katkı sağlayan bilim insanının Türkiye'den çıkması dileğimizle.

İşlerinizde üstün başarılar dileriz.
Kendinize İyi Bakın.